Gebelik döneminde yapılacak ilk tetkiklerden biri kan grubu testidir. İndirekt Coombs Testi olarak adlandırılan Kan Uyuşmazlığı Testi ile anne adayının kan grubu ve kırmızı kan hücrelerinde bulunan bir antijen olan Rh faktörünün varlığı incelenmektedir. Rh faktörü bebeğin sağlığı açısından oldukça önemli olup, anne adayı Rh negatif, bebek ise R pozitif olduğunda, kan uyuşmazlığı dediğimiz durum söz konusu olmaktadır.

Kan Uyuşmazlığı Nedir?

Kan grupları A, B ve 0’a göre sınıflandırılmaktadır ve Rh faktörü pozitif veya negatif olarak kan grubunun yanına eklenmektedir.

Kan uyuşmazlığı, anne adayının kan grubundaki Rh faktörü ile bebeğin kanındaki Rh faktörü arasındaki uyumsuzluk sonucunda ortaya çıkan bir durumdur. Rh faktörü, genetik olarak anne ve babadan alınan bir değerdir. Kandaki Rh faktörünün kan uyuşmazlığı bakımından etkisi aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

Anne	Baba	Bebek	Kan Uyuşmazlığı
			YOK
			YOK
			YOK
			VAR

Rh negatif veya pozitif olmak ne anlama geliyor?

Rh, kırmızı kan hücrelerinde bulunan bir antijendir. Bazı insanların kanında bu antijen  bulunmaktadır, bazı insanların kanında ise bulunmaz. Kanında bu antijen bulunan kişiler için Rh pozitif, bulunmayanlar için ise Rh negatif tanımlaması kullanılmaktadır. İnsanların %85’lere varan orandaki büyük bölümü Rh pozitif, yüzde 15’i ise Rh negatiftir.

Kan Uyuşmazlığı Neden Olur?

Gebelik sürecinde anne adayı ile bebek arasında bulunan Rh uyumsuzluğu (annenin Rh negatif, bebeğin ise Rh pozitif olması) bebeğin sağlığı açısından önemli sorunlara neden olabilir. Rh negatif annenin ilk Rh pozitif bebeğini doğurmasının ardından anne antikor üretir. Böylece  ikinci bir Rh pozitif bebeğe hamile olması durumunda bu antikorlar plasentayı geçerek bebeğe ulaşmaktadır.

Antikorlar bebeğe geçtikten sonra bebeğin kanında yer alan kırmızı kan hücrelerini yok etmeye başlar. Bunun sonucunda bebeğin kalp atımları anne karnında durabilir veya bebekte “hidrops fetalis” dediğimiz anne karnındaki ya da yeni doğmuş bir bebeğin dokularında, organlarında ve vücut boşluklarında yüksek miktarda sıvı birikmesi söz konusu olabilir.

Kan Uyuşmazlığı Nasıl Tespit Edilir?

Gebeliğin oluşması ile birlikte yapılacak ilk tetkiklerden biri anne ve babanın kan grubunun belirlenmesidir. Bununla birlikte daha önce düşük, kürtaj ya da ölü doğum öyküsü olup olmadığı öğrenilir.

Anne adayı ve baba adayının Rh faktörlerinin tespit edilmesinin ardından anne adayı Rh negatif ve baba adayı Rh pozitif ise bu durumda, gebe olan anne adayından kan alınarak kan uyumu testi yapılır. Diğer rutin kan testleri gibi annenin kolundan bir miktar kan alınarak ICT testi (İndirekt Coombs Testi) yapılır.

Bu testin amacı çiftler arasındaki kan uyuşmazlığını saptamak değil, anne adayı ile bebek arasında herhangi bir kan etkileşimi durumu olup olmadığını tespit etmektir.

ICT testinin negatif olması annenin kanında bebeğin kanına karşı herhangi bir antikorun üretilmediği anlamına gelir. Bebek ile anne arasında kan uyuşmazlığı olsa da anne kanında antikor olmaması, bebeğin kanının annenin kanına karışmamış ve herhangi bir etkileşim meydana gelmemiş olduğu anlamına gelir. Bu durumda koruyucu amaçla gebeliğin 3. trimestrende ve doğumdan sonra kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır.

İndirekt coombs testinin pozitif çıkması ise risk teşkil etmektedir. Testin pozitif olması annenin kanında bebeğin kanına karşı antikor bulunduğu,annenin kanı bebeğin kanına karışırsa, bebeğin kırmızı kan hücrelerine karşı yıkıcı bir etkisi olacağı anlamına gelir.

Kan Uyuşmazlığı İlk Bebeğe Zarar Verir Mi?

Anne adayı ve bebek arasında kan uyuşmazlığı varsa genellikle ilk bebek zarar görmemektedir. Bunun nedeni de bebekten anne adayına geçen kana karşı anne adayının antikor üretmesidir. Bu nedenle kan uyuşmazlığı için yapılacak tetkikte mutlaka daha önce düşük, kürtaj ya da ölü doğum öyküsü olup olmadığı sorgulanmalıdır.

İlk doğumda bebek, annenin geçmişte düşük, kürtaj ya da ölü doğum öyküsü olmadığı durumda, genellikle Rh uyuşmazlığından etkilenmez. Ancak annede zamanla antikorlar gelişir ve Rh negatif annenin ikinci gebeliğinde de bebek Rh pozitif olursa kan uyuşmazlığı ikinci bebeği etkiler. Bu sorun, iyi bir gebelik takibi yapıldığı durumda daha az görülür.

Bunun nedeni de hekiminizin tetkikler sonucu kan uyuşmazlığı iğnesi gibi önlemleri devreye almasıdır. Yakın takip yapılmaması, gerekli tetkiklerin yapılmaması, anne adayının geçmiş öyküsünü hekimine yanlış aktarımı durumunda risk de artacaktır.

Kan Uyuşmazlığı İğnesi Nedir?

Anne adayı Rh uyuşmazlığı potansiyeline sahip ise, ilki gebeliğin 28’inci haftasında, ikincisi ise eğer bebek Rh pozitif ise doğumdan sonraki 72 saat içerisinde kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır. Vücutta adeta bir aşı gibi davranan Rh immünglobülin maddesi, annenin vücudunda bebekte sağlık sorunlarına yol açabilecek veya gelecekteki bir gebeliği etkileyebilecek Rh antikoru üretilmesini engelleyecektir.

Kan Uyuşmazlığı Önlenebilir Mi?

Rh faktörü, genetik olarak anne ve babadan alınan bir değer olduğu için, bebeğin hangi Rh faktörüne sahip olacağını seçmek tıbben mümkün değildir. Risklerinin önlenmesi için uyumsuzluk zamanında tespit edilmeli ve kan uyuşmazlığı iğnesi yaptırılarak bu Rh uyumsuzluğunun riskleri önlenmelidir.

*Dikkatiniz Çekebilir: Vücut Kitle İndeksi Nedir?