Menopoz Nedir?

Menopoz her kadının yaşadığı biyolojik bir süreçtir. Yaşamın doğal bir parçası olan menopoz süreci her kadın için fizyolojik, biyolojik ve zihinsel açıdan farklı geçirilen bir süreçtir. Dünya Sağlık Örgütü, menopoz nedir sorusunu yumurtalıkların aktivitelerini kaybetmeleri sonucu adet döngüsünün kalıcı olarak kesilmesi olarak tanımlamaktadır. Menopoz yaşı dünya genelinde 45-55 olup, Türkiye’de ortalama menopoz yaşı ise 46-48 yaştır. Kişinin kesin olarak menopoza girdiğini söyleyebilmek için kesin 12 ay kesintisiz adet görmemesi gerekmektedir.

Menopoz Belirtileri Nelerdir?

Menopoz dönemi öncesinde ve menopoz döneminde kadınlarda pek çok farklı belirti ortaya çıkar. Bu belirtiler kadından kadına farklı olmakla birlikte, belirtilerin şiddeti de değişkenlik göstermektedir.

Menopoz belirtileri şunlardır:

• Adet Düzensizliği

Ergenlik ile başlayarak menopoz dönemine kadar devam eden ve hormonal değişimlere bağlı olarak gerçekleşen regl, düzenli olarak her 21 ila 35 günde bir gerçekleşir ve 3 ila 7 gün kadar sürer. Eğer bu döngü olması gerekenden daha seyrek ya da olması gerekenden daha sık tekrarlanıyor ise bu durum adet düzensizliği olarak değerlendirilmektedir. Menopoz öncesi kadınların adet döngülerinde ve kanama miktarlarında değişimler gözlenebilmektedir.

• Sıcak Basması

Menopoz dönemindeki hormonal değişikliklerin bir sonucu olarak görülen sıcak basması şikayetleri, menopozon en sık rastlanan belirtisidir. Bazı kadınlarda hayat kalitesini olumsuz etkileyecek şiddette olabilmektedir. Genellikle yüzde ve vücudun üst kısmında yanma, terleme, kızarma ve sıcaklık hissi şeklinde hissedilmektedir. Genellikle 3-5 dakika sürer ve gün içerisinde bir kaç defa tekrarlayabilir.

• Gece Terlemeleri

Menopoz dönemindeki hormonal değişikliklerin bir sonucu olarak görülen şikayetlerden biri de gece terlemeleridir. Menopozdaki bir çok kadın gece ter içerisinde uyanmakta ve tekrar uykuya dalmakta güçlük yaşamaktadır.

• Uyku Sorunları

Uykuya dalma, gece sık uyanma ve tekrar uykuya dalmakta zorluk geçme ve çok erken uyanma şeklinde görülen uyku sorunları menopoza geçişte ve menopoz sonrasında sık görülen şikayetler arasında yer alır. Uykusuzluğa bağlı olarak, baş ağrısı, vücut ağrısı, halsizlik gibi şikayetler de görülebilmektedir.

• Cinsel İsteksizlik

Menopoz dönemindeki hormonal değişikliklerin bir sonucu olarak, cinsel istekte azalma söz konusu olabilir. Cinsel isteksizlik şikayeti olan kadınlarda, afrodizyak etkili besinlerin beslenme planına dahil edilmesi, düzenli egzersiz yapılması, yeterli ve kaliteli uyku ve stresten uzak durulmasının olumlu etkiler gösterdiği yapılan çalışmalar ile ortaya konmuştur.

• Vajinal Kuruluk

Menopoz döneminde östrojen hormonundaki azalma ile birlikte vajinal salgı üretimi de azalmaktadır. Vajinal kuruluk nedeniyle vajina daha kolay tahriş olmakta ve kaşıntı gibi semptomlar da görülebilmektedir. Vajinal salgı üretiminin azalmasına bağlı olarak vajina kayganlığında azalma ve kuruluk oluşumu cinsel ilişki sırasında ağrıya da neden olabilir.

• Saç Dökülmesi ve Cilt Kuruluğu

Menopoz döneminde sıkça rastlanan şikayetlerden biri de saç dökülmesidir. Menopoz kaynaklı saç dökülmeleri zamanla azalsa da uygun bir beslenme planı, doktor kontrolü ile kullanılacak takviyeler ve doğru dermokozmetik ürün kullanımı ile bu şikayetlerin azaltılabilir.

Östrojen hormonundaki azalma cildi de olumsuz etkilemektedir. Menopoz döneminde yağ bezlerinin küçülmesi ile cilt kuruluğu görülebilmektedir. Bu dönemde cildin doğru şekilde nemlendirilmesi cilt görünümüne olumlu etki edecektir.

• Kilo Alımı

Östrojen hormonundaki azalma ve yaşın ilerlemesi metabolizma üzerinde de yavaşlatıcı bir etkiye sahiptir. Göbek çevresinde yağlanma ve kilo alımı menopoz döneminde beklenen değişimlerdir. Doğru beslenme ve egzersiz menopozun bir çok olumsuz belirtisi üzerinde etkili olmakla birlikte, kilo alımının da önlenmesi ve buna bağlı farklı sağlık sorunları riskinin de önlenmesi açısından oldukça önemlidir.

• Depresyon ve Duygu Durum Değişiklikleri

Menopoz her kadının yaşadığı doğal bir süreç olmakla birlikte, bir çok kişi tarafından kaygı ile yaklaşılmaktadır. Oysa bu dönemi doğal bir süreç olarak düşünmek ve kabullenmek oldukça önemlidir. Kişinin kendisi ile barışık olması, menopoz döneminin daha rahat atlatılmasını sağlayacak yaşam alışkanlıkları edinimi ve bu süreçte doktorunuz ile iş birliği içerisinde olmanız, artan yaşlanma korkusu, kadınlık kavramına yüklenen toplumsal yargılar nedeniyle oluşan kaygılar nedeniyle oluşan depresyon hali ve duygu durum değişikliklerinin kontrol edilmesi ve üstesinden gelinmesinde oldukça önemlidir.

• Memelerde Ağrı

Memelerde ağrı ve hassasiyet, menopoz sırasında östrojen hormonundaki değişikliklerin bir sonucu olarak sıklıkla görülen bir semptomdur.

• İdrar Kaçırma ve Sık İdrara Çıkma

Menopoz döneminde idrar torbasının esnekliği azalacağı için sık idrara çıkma, idrar kaçırma ve idrar yaparken yanma gibi şikayetler de görülebilir.

İlginizi Çekebilir: Smear Testi Nedir? Neden Yapılır?

Menopoza Girmeyi Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Türkiye’de ortalama menopoz yaşı 46-48 yaştır. Her kadının menopoza girme yaşı farklıdır. Menopoz yaşının belirlenmesinde etkili olan bir çok etmen vardır. Örneğin bir ailedeki kadınların menopoza benzer yaşlarda giriyor olması, genetik faktörlerin önemli bir belirleyici olduğuna işaret eder.

Bunun dışında doğurganlık durumu, adet olmaya başlanılan yaş, doğum kontrol hapı kullanımı, emzirme dönemi uzunluğu gibi faktörlerin de menopoz yaşını etkilediği bilinmektedir. Psikolojik faktörler, fiziki ve çevresel faktörler, sigara kullanımı, sosyal ve ekonomik faktörler ve kişinin genel sağlık durumu da menopoz yaşı üzerinde etkili olabilmektedir.

Menopoz Nasıl Teşhis Edilir?

Menopoz tanısının erken konulması oldukça önemlidir. Erken tanı aynı zamanda erken tedavi anlamına da gelmektedir. Adet döngüsünde düzensizlik ve menopozun diğer belirtilerinin bir veya daha fazlasını yaşıyorsanız, kadın hastalıkları ve doğum uzmanına muayene olmanız gerekir. Adetinizin üçüncü günü alınan kanda FSH ve LH hormonu seviyeleri menopoz tanısı konması açısından en önemli göstergedir.

Yumurtalıkların östrojen üretimi yavaşladığında FSH seviyesi yükselir ve bu durum premenopoz olarak adlandırdığımız menopozun ilk belirtilerinin görüldüğü dönemden menopoza kadar geçen sürecin başladığına işarettir.

Menopoz Tedavisi

Menopoz döneminde, östrojen hormon seviyesindeki düşüklüğe bağlı olarak ortaya çıkan şiddetli sıcak basmaları gibi semptomların hormon replasman tedavisi (HRT) ile etkili bir şekilde giderilmesi mümkündür. Günümüzde menopoza bağlı şikayetleri olmayan kadınlarda rutin hormon tedavisi genellikle önerilmemektedir. Hormon replasman tedavisinde ise çoğu zaman östrojen ve progesteron hormonları birlikte verilir. Bunun nedeni östrojen hormon tedavisinin tek başına verilmesi durumunda artan rahim kanseri riskini bertaraf etmektir.

Menopoz döneminde uygulanacak tedavi kişiden kişiye göre değişmekle birlikte, kapsamlı bir jinekolojik muayene, pap-smear testi, çeşitli kan ve idrar tahlilleri, mamografi ve meme ultrasonografisi, kemik yoğunluğu ölçümü sonucunda elde edilecek bulgulara göre planlanmaktadır.

İlginizi Çekebilir: Histeroskopi Nedir?

Erken Menopoz Nedir?

Doğal menopoz çoğunlukla 45 yaş sonrasında başlar. Ancak nadiren de olsa 40 yaş öncesinde de menopoz başlayabilir. Bu durum erken menopoz olarak tanımlanmaktadır. Yapılan araştırmalar Türkiye’de her 100 kadından 3’ünün erken menopoza girdiğini göstermektedir. Menopoz ve erken menopozun belirtileri benzerdir. Bu belirtilerin görülmeye başlanması ile birlikte doktorunuza başvurmak oldukça önemlidir.

Erken Menopoz Neden Olur?

Erken menopoz açısından risk teşkil eden durumlar aşağıdaki gibidir:

• Ailede erken menopoz öyküsü olması,
• Sık geçirilen yumurtalık ameliyatları,
• Yumurtalıklara zarar verecek şekilde ilaç tedavisi ya da kemoterapi veya radyoterapi gibi tedaviler alınması,
• Çevresel faktörler,
• Sigara kullanımı.

Erken Menopoz Tedavisi

Tıbben menopozu önlemenin ya da durdurmanın bir yolu yoktur ancak uygun tedavi ile bu sürecin geciktirilmesi mümkündür. Öncelikle erken menopoz riskini azaltmak için bazı yaşam alışkanlıklarının değiştirilmesi ve sağlıklı bir yaşam sürülmesi gerekmektedir. Yapılan bilimsel çalışmalar sigara tüketiminin menopoz yaşını öne çektiğini göstermektedir. Sigara içen kadınların diğerlerine oranla en az 1 yıl daha erken menopoza girme riski bulunmaktadır. Östrojen hormonunun salgılanma yeteneğini olumsuz etkileyen sigara tüketimi, yumurtalıkların kendi doğal zamanından önce fonksiyonlarının tükenmesine neden olarak menopozu hızlandırabilir. Bu nedenle sigara kullanılmaması oldukça önemlidir. Kişide eğer henüz menopoz başlamadıysa eksik hormonların takviyesi yapılabilir.

Kişiye uygun tedavinin belirlenmesindeki en önemli etmenlerden biri, Erken hastanın çocuk istemi olup olmadığıdır. Şayet hastanın çocuk istemi varsa, yumurta dondurma ve tüp bebek tedavileri üzerinde durulur. Bunun yanı sıra hormon replasman tedavisi de uygulanır.

Menopoz Döneminde Nasıl Beslenmek Gerekir?

Menopoz döneminde metabolizmadaki yavaşlamaya bağlı olarak kilo artışı görülebilmektedir.

Bu dönemde sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenmek oldukça önemlidir. Yüksek lifli gıdalar ve proteinden zengin besinler, sebze ve meyve içerikli, doymuş yağ oranı düşük besinler tüketilmelidir. Ayrıca kalsiyum ve D vitamini, menopozda kemik erimesi riskinden korunmak için oldukça önemlidir.

Kemik erimesi riskinin azaltılması için, kalsiyumdan zengin peynir, yoğurt ve kefir gibi süt ürünleri, kuruyemişler, yeşil yapraklı sebzeler gibi kalsiyum içeriği yüksek besinler tüketilmelidir. Bu dönemde tuz tüketimi azaltılmalı, günlük su tüketim miktarı artırılmalı ve glisemik indeksi düşük, yani kan şekerini daha yavaş yükselten gıdalar tüketilmelidir. Yemekler zeytinyağı gibi sıvı yağlar ile pişirilmeli ve kızartma şeklinde pişirilen gıdalardan ve katı yağlardan uzak durulmalıdır.

İlginizi Çekebilir: İstmosel Nedir?

Sağlıklı Bir Menopoz Süreci İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Menopoz dönemini sağlıklı, huzurlu ve rahat geçirmek, yaşam alışkanlıklarınızda yapacağınız doğru değişiklikler ile mümkündür. Bu kapsamda,

• Düzenli egzersizi hayatınızın bir parçası haline getirin,
• Sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenin,
• Düzenli sağlık kontrollerinizi aksatmayın,
• Menopoz belirtileri hakkında bilgi edinin. Belirtilerin bir veya bir kaçını yaşamaya başladığınızda derhal bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurun,
• Sigara tüketiyorsanız bırakın,
• Bu süreçte yakınlarınızdan destek almaktan çekinmeyin, gerekirse profesyonel bir destek de alın,
• Hormon tedavileri hakkında bilgi edinin.